Atta sexdens

Z WikiMrówki

Opis

Atta sexdens
SYNONIM
mrówka grzybiarka
Asexdens.JPG
Robotnice podczas cięcia liści
Klasyfikacja taksonomiczna
Królestwo: Animalia
Klad: Euarthropoda
Klasa: Insecta
Rząd: Hymenoptera
Rodzina: Formicidae
Podrodzina: Myrmicinae
Plemię: Attini
Rodzaj: Atta
Gatunek:  A. sexdens
Nazwa binominalna
Atta sexdens
(Linnaeus, 1758)
Dane hodowlane
Trudność hodowli: 3/4*
Popularność hodowli: 3/4**
Okres rojenia: X-XII
* 1 - łatwy, 4 - b. trudny ** 1 - popularny, 4 - niemal nie do zdobycia


Atta sexdens należy do niezwykle wyspecjalizowanych mrówek, które zajmują się uprawą symbiotycznego grzyba, stanowiącego ich główne źródło pożywienia. Jest to przykład mutualizmu, gdzie oba organizmy nie są w stanie przetrwać bez siebie. Atta sexdens (wraz z A. cephalotes) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem wśród rodzaju Atta. Bardzo tolerancyjny pod względem preferowanych miejsc gniazdowania. Zamieszkuje lasy, otwarte obszary trawiaste oraz tereny przekształcone przez człowieka (Solomon, 2007; Weber, 1969).

Jest agresywnym i terytorialnym gatunkiem, silnie rywalizującym z innymi koloniami mrówek grzybiarek. Występuje na obszarach Ameryki Środkowej i Południowej. <<<Przejdź do mapy>>>

Wygląd

  • Królowa: długość ponad 20 mm, szerokość głowy około 5 mm; masywna, koloru czerwono-brązowego.

U polimorficznych robotnic mrówek z rodzaju Atta szerokość głowy jest ważnym czynnikiem decydującym o podziale pracy. U A. sexdens wyróżnia się cztery główne podkasty robotnic.

  • Robotnice podkasty minim: zwane ogrodniczkami-piastunkami, szerokość głowy 0.8-1.2 mm. Ciało koloru czerwono-brązowego, matowe. Robotnice te zajmują się pielęgnacją ogródka grzybowego oraz opieką nad królową i potomstwem. Karmią larwy jajami troficznymi i strzępkami grzyba.
  • Robotnice podkasty minor: zwane wewnątrz-gniazdowymi generalistami, szerokość głowy 1.3-1.6 mm. Ciało koloru czerwono-brązowego, matowe. Do zadań tych robotnic należy: usuwanie odpadków, rozdrabnianie roślinności na mniejsze kawałki, rekonstrukcja ogrodów grzybowych, pomoc w opiece nad potomstwem oraz królową.

Robotnice tych mniejszych podkast towarzyszą zbieraczkom na szlakach transportowych, aby w drodze powrotnej przesiadywać na niesionych przez nie kawałkach ściętych roślin. Maleńkie robotnice odstraszają muchy Phoridae, które pasożytują na większych robotnicach zajętych transportem roślinności.

  • Robotnice podkasty media: zwane zbieraczkami-budowniczymi, szerokość głowy 1.7-2.4 mm. Ciało koloru czerwono-brązowego, matowe. Robotnice te zajmują się poszukiwaniem źródeł pożywienia, ustanawianiem szlaków feromonowych, wycinaniem i transportem roślinności, a także kopaniem oraz rozbudową gniazd.

Robotnice media zajmujące się pozyskiwaniem materiału roślinnego, ze względu na podział pracy, są dodatkowo dzielone na trzy podgrupy. Robotnice pierwszej z nich wspinają się na rośliny, wycinają duże ilości materiału roślinnego, a otrzymane kawałki zrzucają na ziemię. Druga podgrupa, czekająca już na ziemi, ma za zadanie odnaleźć zrzucone fragmenty liści, pociąć na mniejsze kawałki oraz złożyć je na głównym szlaku żerowania. Robotnice ostatniej podgrupy zabierają tak przygotowany materiał roślinny i transportują do gniazda. W poszukiwaniu żywności zbieraczki A. sexdens wyprawiają się na odległości sięgające 60 metrów.

  • Robotnice podkasty major: zwane obrońcami oraz żołnierzami, szerokość głowy 3-5 mm, długość ciała około 12 mm. Masywnej budowy. Ciało koloru czerwono-brązowego, matowe. Robotnice te mają za zadanie chronić kolonię przed atakami drapieżników oraz innych gatunków mrówek (przede wszystkim nomadnych z rodzaju Nomamyrmex). Nie zajmują się innymi pracami w kolonii.

Rozwój

Królowe Atta sexdens zakładają kolonie monoginiczne na drodze klasztornej. Odległość od gniazda macierzystego, jaką pokonują młode królowe podczas lotu godowego, potrafi wynosić nawet 11 km. Rójki trwają zwykle od końca października do połowy grudnia. Po uzyskaniu wystarczającej ilości plemników do założenia nowej kolonii, królowa zrzuci skrzydła, wykopie norkę w ziemi, do której wejście zasklepi, a następnie skupi się na kolejnych dwóch etapach rozwoju kolonii. Pierwszym z nich jest opieka nad ogródkiem grzybowym (np. poprzez nawożenie odchodami), którego fragment zabrała z kolonii macierzystej, przechowując w specjalnej „kieszonce” otworu gębowego. Drugim zadaniem młodej królowej jest złożenie jajeczek. Królowa nie odżywia się grzybem na tym etapie. Niezbędne substancje odżywcze czerpie z własnych zapasów tłuszczu oraz procesu rozpadu mięśni skrzydeł (histoliza). W pierwszej kolejności będą pojawiać się robotnice niewielkich rozmiarów, które przejmą opiekę nad kolonią, dbając o ogródek grzybowy i zaopatrując w roślinność.

W pełni ukształtowana kolonia A. sexdens może zawierać od 5 do 8 milionów robotnic, co czyni je najliczniejszymi pośród grzybiarek.

Królowe tego gatunku dożywają 15 lat (Wirth, et al., 2003).

Gniazda

Gniazda budowane przez A. sexdens, podobnie jak innych Atta, należą do największych w świecie zwierząt. Mają średnicę około 10 metrów, głębokość może wynosić nawet 6 metrów, a podczas prac mrówki przenoszą prawie 40 ton gleby. Są również jedynymi z najbardziej zaawansowanych, wyposażone w świetnie działający system wentylacji, dzięki któremu wewnątrz komór gniazdowych panuje idealny mikroklimat dla rozwoju symbiotycznego grzyba. Świeże powietrze bogate w tlen zasysane jest otworami znajdującymi się na obrzeżach kolonii, a następnie wędruje w stronę centrum, gdzie zastępuje stare, nadmiernie ogrzane i mające duże stężenie dwutlenku węgla. Kominy wentylacyjne są zbudowane i usytuowane w taki sposób, aby nie dostawała się do nich woda podczas nadmiernych opadów deszczu. Odpady, na które składają się resztki materiału roślinnego, obumarłe części grzyba oraz martwe robotnice, gromadzone są w specjalnych komorach-śmietnikach znajdujących się w najdalszych częściach gniazda.

Wilgotność powietrza w komorach gniazdowych mrówek z rodzaju Atta utrzymuje się na poziomie ponad 90% (Stahel i Geijskes, 1940). Temperatura gniazd A. sexdens wynosi 25 ± 0,4°C (Eidmann, 1936). Jest to optymalna wartość dla ogródka grzybowego i potomstwa (Quinlan i Cherrett, 1978; Powell i Stradling, 1986; Roces i Kleineidam, 2000).

W badaniach laboratoryjnych Atta sexdens mając do dyspozycji miejsca o różnej wilgotności (od 33 do 98%), lokowały ogródek grzybowy oraz potomstwo w najwilgotniejszym obszarze (Roces & Kleineidam 2000).

Grzyb Leucoagaricus gongylophorus nie może przetrwać w temperaturze powietrza przekraczającej 30°C, a tempo wzrostu jest znacznie zmniejszone, gdy temperatura spada do 10°C (Quinlan i Cherrett, 1978; Powell i Stradling, 1986).

Na terenach Kolumbii, gdzie prowadzono badania terenowe nad A. sexdens, średnie roczne opady wynoszą 3200 mm. Od czerwca do września jest pora sucha, a od października do maja - pora deszczowa. Średnia wilgotność względna wynosi około 86%, a temperatura powietrza oscyluje w okolicach 26°C przez cały rok (Riaño, 2003).

Ogród grzybowy

Kolonie A. sexdens, podobnie jak wszystkie Atta, są mykofagami. Uprawiany przez mrówki grzyb Leucoagaricus gongylophorus produkuje na swojej powierzchni specjalne struktury - części jadalne zwane gongylidiami, które stanowią pożywienie dla mrówek.

Robotnice ścinają, a następnie znoszą do gniazda rośliny, aby ostatecznie wykorzystać je jako podłoże pod uprawę. Na początku zebrane fragmenty roślinne zostają odpowiednio rozdrobnione. Następnie mrówki umieszczają je na powierzchni grzyba (przy okazji pokrywają niewielką ilością odchodów pełniących rolę nawozu). Ostatni etap stanowi zaszczepienie na wierzchu kawałków grzybni, które zaczną zarastać tak przygotowany materiał roślinny. Budowane tym sposobem kolejne warstwy prowadzą do utworzenia wielkich ogrodów grzybowych, rozsianych po ogromnej ilości komór.

Zbierany materiał roślinny, który stanowią najczęściej liście, młode pędy, łodygi, płatki kwiatów oraz owoce, jest skrupulatnie czyszczony przez drobne robotnice, gdyż na jego powierzchni może znajdować się niepożądany grzyb z rodzaju Escovopsis. Pasożyt ten atakuje ogrody grzybowe i prowadzi do ich obumierania. Mrówki nie są w tej walce osamotnione. Ich kutikulę zamieszkuje symbiotyczna bakteria z rodzaju Pseudonocardia, która produkuje przeciwciała zwalczające pasożyta.

Mrówki dobrze rozpoznają rośliny stanowiące źródło pokarmu. W przypadku odkrycia pożywienia wysokiej jakości, robotnica dodatkowo informuje o tym fakcie swoje siostry wykorzystując strydulację. Niektóre gatunki roślin posiadają związki zwane terpenoidami, przez co mogłyby okazać się toksyczne dla ogrodów grzybowych i robotnic, dlatego też mrówki unikają zbierania ich.

Robotnice grzybiarek żywią się również sokiem ścinanych roślin ("Leaf Cutter Ant", 2002; Wirth, i wsp., 2003).


Hodowla

Gatunek problematyczny w hodowli ze względu na niewyobrażalnie szybki przyrost oraz osiągane rozmiary kolonii.

Formikarium powinno składać się z areny, pojemników na ogródki grzybowe i pojemników na odpady. Całość musi być przemyślana i zbudowana w taki sposób, aby możliwa była ciągła rozbudowa.

Wilgotność powietrza w pojemnikach, w których mrówki będą uprawiać grzyb, powinna wynosić ponad 85%. Najczęściej, aby osiągnąć takie warunki, stosuje się wylewki gipsowe, specjalny granulat trzymający wilgoć lub po prostu umieszcza mrówki w ziemi. Trzeba pamiętać, że grzyb nie może mieć bezpośredniego kontaktu z wodą, gdyż prowadzi to do jego obumierania. Niedopuszczalne są więc sytuacje, gdy w pojemnikach nadmiernie skrapla się woda lub materiał stanowiący podłoże jest przelany. Optymalna temperatura dla ogrodów grzybowych to 24-25°C. Należy również zadbać o wentylację.

Mrówki te reagują bardzo agresywnie na wszelkie próby zakłócania ich spokoju. Mają bardzo silne i ostre żuwaczki, więc już nawet niewielkie robotnice są źródłem bolesnych ugryzień, powodując głębokie rany cięte.

Pokarm

Liście m.in.: jeżyny, maliny, róży, bzu, klonu, jabłoni, buka, dębu, winobluszczu pięciolistkowego; płatki róży. Z owoców m.in.: jabłka, gruszki, pomarańcze, mandarynki, winogrona, banany, rodzynki. Zamienniki częściej podawane w okresie zimowym: płatki kukurydziane, pszenne i owsiane, gotowany ryż, orzechy. Dodatkowo rozwodniony miód.


Źródła


Autor: Revan