Manica rubida
Opis
Manica rubida (wścieklica dorodna) - typowo górski gatunek mrówek występujący na południu kraju od 500 m n.p.m. (przeważnie między 700-800m n.p.m.). Jest gatunkiem pionierskim. Jako umiarkowany termofil zamieszkuje nasłonecznione regiony kamienisto-trawiaste, porośnięte niską roślinnością kserofilną - najczęściej łąki, pogranicza lasów, nadrzeczne terasy i pastwiska. Pojawia się także w miastach. Gniazda buduje w ziemi, często pod dużymi kamieniami. Znane z bolesnych użądleń.
Behawior
Preferuje otwarte miejsca o dużym nasłonecznieniu z wilgotną warstwą gleby poniżej gniazda. Często pojawia się na terenach zmienionych działalnością ludzką - w miastach, czy odkrywkach. Na terenach piaszczystych buduje głębokie gniazda ziemne z wejściem otoczonym krateropodobnym kopczykiem, na terenach kamienistych preferuje gniazdować pod kamieniami.Gniazda zwykle bez kopca, chociaż zdarzają się wyjątki (zob. bibliografię). Co ciekawe, odpadki preferuje zostawiać pod ziemią, w osobnej komorze.
Kolonie są przeważnie poliginiczne i składają się z kilkuset robotnic (monoginiczne gniazda najpewniej nie przekraczają 1000 robotnic; pojawiają się jednak także informacje o kilkudziesięciotysięcznych koloniach [zob. P. Pech w bibliografii]). Mrówki te często tworzące złożone systemy polikaliczne. Udokumentowano także kolonie monoginiczne, oligoginiczne (w których zapachy odległych i wrogich królowych mieszają się) i superkolonie.
Formy płciowe pojawiają się w gniazdach latem (czerwiec-lipiec) i część z nich roi się już wczesną jesienią. Zdecydowana większość młodych królowych i samców przezimowuje i rusza dopiero kolejnej wiosny. Loty zwykle ruszają przed południem. Kolonie zakładane semiklaustralnie, przy czym pierwsze robotnice pojawiają się jeszcze w tym samym roku.
Są to mrówki niezbyt szybkie, polujące pojedynczo na mniejsze bezkręgowce. Potrafią także korzystać ze spadzi mszyc broniąc ich w zamian (trofobioza). Mrówki te potrafią urządzać najazdy na kolonie innych mrówek w celu pozyskania pożywienia (Seifert donosi, że w przypadku gniazd Myrmica potomstwo nie musi być zabijane).
Niezbyt agresywne - zwykle ograniczają się głównie do obrony okolicy najbliższej wejściu do gniazda. Doskonale radzą sobie w walce dzięki efektywnemu żądłu - będąc w mniejszości są w stanie wytrzymać długie godziny żądląc do śmierci znacznie większe ilości przeciwniczek. Obce robotnice z rodzaju Myrmica są usuwane z okolic gniazda poprzez transport (w podobny sposób jak to robi Leptothorax acervorum), przy czym "agresorki" zachowują się podobnie jak przy transporcie przez własną kolonię (z uległością). Starsze robotnice przejawiają nieco bardziej agresywne zachowanie i furażerują, ale też nie opiekują się potomstwem.
Obserwacje w laboratorium sugerują, że Manica rubida może być gospodarzem motyla Maculinea alcon w warunkach dobrobytu i spokoju.
Wygląd
Wyglądem przypominają siostrzany rodzaj Myrmica (zob. Myrmica rubra), od których odróżniają się brakiem kolców pozatułowia i wielkością. U mrówek tych może występować delikatny dymorfizm królowych (zachowujące się jak robotnice mikroginy z regularną spermateką oraz makroginy).
- Królowa - wielkość 10-13mm, wyraźnie większe od robotnic, jednak bliskie im budową. Czerwono-bursztynowa.
- Robotnica - wielkości 5-8mm, czerwona lub czerwono-bursztynowa.
- Samimec - 8-10mm, czarny z wyłączeniem jaśniejszego końca odwłoka.
Zobacz też
Źródła
- "The Ants of Poland" - Czechowski, Radchenko, Czechowska, Vepsalainen, 2012.
- "Klucze do oznaczania owadów Polski. Mrówki" - Radchenko, Czechowski, Czechowska, 2004.
- "The Ants of Central and North Europe" - B. Seifert, 2018.
- "Społeczeństwa owadów" - E.O. Wilson, 1979.
- "An unusual nesting of the ant Manica rubida (Hymenoptera: Formicidae) in nests with mounds" - Tartally, 2007
- "Microgynous queens in the Paleartic ant, Manica rubida:Dispersal morphs or social parasites?" - Lenoir et al., 2009
- Is Manica rubida (Hymenoptera: Formicidae) a potential host of the Maculinea alcon (Lepidoptera: Lycaenidae) group?"
- "The Natural History of Manica (Hymenoptera: Formicidae)" - Wheeler & Wheeler, 1970
ZielonaMrówka (dyskusja) 21:55, 29 maj 2019 (CEST)