Pristomyrmex punctatus
Opis
Pristomyrmex punctatus (także P. pungens) - niewielkie mrówki pochodzące ze wschodniej Azji (Chiny, Japonia <<mapa>>). Pod względem metody rozmnażania należą do wyjątków stosujących partenogenezę (telitokia). Kolejną wyjątkową cechą jest także ograniczone występowanie kasty królowych i haploidalnych samców. Pierwotnym rejonem występowania tych mrówek jest prawdopodobnie strefa subtropikalna.
W dojrzałych koloniach może występować do kilku tysięcy robotnic (a w rzadkich przypadkach także do kilku samców i ergatoidalnych królowych). Osobniki z tego gatunku żyją średnio rok. W przypadku P. punctatus zauważyć można polietyzm wiekowy - rozmnażają się jedynie pełniące pracę wewnątrz gniazda młode robotnice ( w przeciwieństwie do ergatoidalnych królowych rozmnażających się bez względu na wiek), podczas gdy starsze robotnice pełnią rolę zbieraczek. Zmiana ról następuje kilka tygodni przed śmiercią robotnicy.
Pomimo występowania ergatoidalnych królowych, a także samców z funkcjonalnymi narządami rozrodczymi, mrówki te nie przeprowadzają rójek. Ponadto, żadna ze zbadanych do tej pory ergatoidalnych królowych nie była zaplemniona. W koloniach złożonych z robotnic nie widać zachowań związanych z ustalaniem hierarchii lub dominacji, a obecność królowych w żaden sposób nie wpływa na efektywność rozrodczą pozostałych robotnic.
Niektórzy badacze traktują ergatoidalne królowe P. punctatus raczej jako osobniki "pasożytnicze". Są to mrówki nieco większe, często z przyoczkami, nieco pełniejszym odwłokiem oraz dodatkowymi ovariolami, a czasem nawet spermateką. Ergatoidy poświęcają się głównie składaniu jaj, porzucając niemal całościowo jakiekolwiek prace na rzecz kolonii. Badacze sugerują, że przyczyną pojawiania się takich osobników w kolonii może być obfitość dostępnego pokarmu.
Większość linii znanych genotypów potrafi wyprowadzić poza robotnicami także ergatoidalne królowe, jednak jeden występujący w centralnej Japonii znany jest z tego, że wyprowadza tylko i wyłącznie ergatoidalne królowe (ta linia zwana jest "oszustkami" i porównywana do socjalnego raka przerzutowego). Królowe te żyją tylko i wyłącznie w gniazdach mrówek z innych genotypów i cechuje je występowanie trzech przyoczek (w pozostałych liniach ergatoidy mają od 0 do 2 przyoczek, a jeśli 3 to to mocno zredukowane).
P. punctatus uważane są za mrówki koczujące, często zmieniające miejsce gniazdowania. Wg badaczy jest to właśnie przyczyną podziału kolonii na nowe, oddzielne gniazda. W naturze, od czerwca do sierpnia mrówki te bytują w ściółce, podczas gdy okres od września do października spędzają w ziemi wokół drzew. Okazjonalnie zamieszkuje na martwych, stojących drzewach. Mrówki te preferują zasiedlanie już istniejących szczelin i zakamarków, a działalność budowlana tych mrówek jest bardzo ograniczona i zwykle skupia się na ewentualnym poszerzaniu tuneli i komór w miałkim materiale.
Pojedyncza kolonia może się składać wyłącznie z jednego genotypu, chociaż bywają kolonie składające się z kilku odmiennych genotypów. Ostatnie z wymienionych, po rozdzieleniu trwającym dłużej niż 50 godzin nie są w stanie zejść się z powrotem w jedną kolonię. Kolonie tych mrówek są agresywnie nastawione w stosunku do sąsiednich kolonii (ale już niekoniecznie do osobników z oddalonych kolonii), a ewentualne utarczki mogą kończyć się śmiercią robotnic.
P. punctatus przyczynia się także do rozsiewania nasion roślin z rodzaju Corydalis (kokrycz; zob. myrmekochoria).
Wygląd
- Królowa - ergatoidalna, tj. bezskrzydła i zbliżona wyglądem do robotnicy. Może mieć przyoczka.
- Robotnica - dość charakterystyczną cechą robotnic jest skierowany ku dołowi pod kątem prostym odwłok (jakby rysowały czubkiem po podłożu). Kolor ciemno brązowy, długie kolce pozatułowia i bardzo drobna, głęboka siateczka na pancerzu głowy i tułowia. Odwłok błyszczący. Wielkości ok. 4mm.
- Samiec - rzadko się pojawiają, koloru czerwonobrązowego.
Hodowla (obserwacje autorki)
Mrówki te w hodowli nie są zbyt problematyczne. Jednak z racji swojej partenogenetyczności oraz pochodzenia ze strefy klimatycznej zbliżonej do naszej, mrówki te powinno się uważać za potencjalnie inwazyjne, a zatem niewskazane dla początkujących hodowców z racji szkód, jakich mogą dokonać. Oznacza to też, że mrówki te powinny być trzymane w szczelnie zamkniętych formikariach, bez możliwości ucieczki.
W gnieździe wybierają miejsca raczej mocniej wilgotne, są też wrażliwe na niedobór wilgoci. Na arenie pojawiają się bardzo rzadko, są mało aktywne, raczej powolne. Podobnie jak Lasius flavus, nie wymagają większej areny.
Są to mrówki przedkładające pokarm białkowy nad węglowodanowy. Z moich obserwacji wynika, że nie przepadają za mącznikiem, nawet jeśli jest to jedyny dostępny pokarm białkowy. Kolonia utrzymywana na samych mącznikach wiedzie dość mizerny żywot - potomstwo owszem się pojawia, ale nie jest zbyt liczne. Doskonale sprawdziły się niewielkie karaczany tureckie uprzednio uśpione w zamrażarce. Kolonia ok. 100 osobników potrafi pochłonąć małego karaczana w przeciągu dnia, nie pozostawiając po nim nawet chityny. Mrówki wychodzą gromadnie z gniazda, gdy tylko wyczują karaczana. Po przejściu na karaczany, zaobserwowałam boom demograficzny - tj. dużo nowego potomstwa. Zainteresowanie miodem (czy to wielokwiatowym, czy spadziowym) zwykle jest niemal zerowe.
Gdy mrówki są zaniepokojone, wszystkie dostępne robotnice chwytają najbliżej położone potomstwo i biegną z nim we wszystkie strony, zupełnie porzucając jakąkolwiek obronę. W opinii autorki może być to kolejną prawdopodobną przyczyną rozsiewania się kolonii i/lub mieszania się kilku linii.
Wymagają lekkiego (?) zimowania (sugeruje to "Social cancer and the biology of the clonal ant Pristomyrmex punctatus (Hymenoptera: Formicidae)").
Zobacz też
Źródła
- Tsuji. K, Dobata S., Social cancer and the biology of the clonal ant Pristomyrmex punctatus (Hymenoptera: Formicidae)
- Wang, M. 2003. A Monographic Revision of the Ant Genus Pristomyrmex (Hymenoptera:Formicidae). Bull. Mus. Comp. Zool. 157(6)
- Yamada, A., Eguchi, K. 2016. Description of the male genitalia of Pristomyrmex punctatus (Smith, 1860) (Hymenoptera, Formicidae, Myrmicinae). Asian Myrmecology 8
- Zhu, Y. & Wang, D. (2014). Seed dispersal of Corydalis wilfordii and C. racemosa (Papaveraceae): effect of ant foraging and behavior and seed characteristics. Acta Ecologica Sinica, 34
- własne obserwacje
ZielonaMrówka (dyskusja) 19:30, 4 wrz 2019 (CEST)
